+48 507 628 143

Porozmawiajmy!

mgr Samanta Kuliś, dietetyk

Zdrowie Na Levelu

Dieta AIP to protokół żywieniowy stosowany w chorobach autoimmunologicznych. Wywodzi się z diety Paleo. Czy działa? Czy można ją stosować w każdej chorobie?

Spis treści:

Czym są choroby autoimmunologiczne?

Czy masz wpływ?

Czym jest dieta AIP?

Po co wprowadzić AIP?

Zasady diety AIP

Czy to działa?

Wady diety AIP

Ograniczenia

Czym są choroby autoimmunologiczne?

Choroby autoimmunologiczne to choroby w których układ odpornościowy zaczyna atakować własne komórki prowadząc do zniszczenia tkanek. Powstaje wtedy stan zapalny, który może wpływać na konkretne zaatakowane części ciała jak i ogólnie na organizm.

Objawy są zależne od choroby. Należą do nich między innymi:

• Chorobę Gravesa-Basedowa
• Zapalenie tarczycy Hashimoto
• Celiakia
• Cukrzyca typu 1
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Choroba Leśniowskiego-Crohna
• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• Toczeń rumieniowaty układowy
• Stwardnienie rozsiane

Co ciekawe to kobiety częściej chorują na choroby autoimmunologiczne. Aż 4 na 5 pacjentów to kobiety! Jeśli chcesz dowiedzieć się czemu wejdź na mojego Instagrama i znajdź post "Dlaczego kobiety chorują częściej".

Obecnie przyjmuje się, że choroby autoimmunologiczne są niewyleczalne, ale można wprowadzić je w stan remisji - zminimalizować objawy a czasami wyeliminować je całkowicie i zatrzymać/spowolnić postępowanie choroby. Choroby autoimmunologiczne często nie występują samodzielnie - istnienie jednej może być związane z pojawieniem się drugiej a przykładem jest łuszczyca i celiakia - osoby z łuszczycą częściej chorują na celiakię. W większości chorób dobrana dieta wpływa pozytywnie doprowadzając do remisji choroby czyli ustąpieniu objawów jednak ze względu za wiele zależności najlepiej sięgnąć po specjalistyczną pomoc w układaniu diety.

Czy masz wpływ?

To prawda, że w wielu przypadkach problem leży w genach - dziedziczymy predyspozycje czyli większą skłonność do zachorowania. Jednak mamy coraz więcej dowodów podkreślających rolę diety, środowiska i stylu życia na powstawanie choroby. Dieta przyczynia się do pierwotnej i wtórnej profilaktyki chrób autoimmunologicznych, pownieważ składniki odżywcze mogą regulować szlaki zapalne i odpornościowe w organizmie. Niektóre produkty spożywcze jak i cały styl odżywiania może wpływać na zdrowie jelit prowadząc do zespołu cieknącego jelita co w konsekwencji prowadzi do pojawiania się stanów zapalnych w organizmie.

Co jeszcze może wpływać na pojawienie się chorób autoimmunologicznych?

• Stres – długotrwały lub silny stres osłabia układ odpornościowy i może przyczyniać się do rozwoju autoimmunizacji.
• Infekcje – niektóre wirusy i bakterie mogą wywołać reakcję autoimmunologiczną, szczególnie jeśli organizm nie radzi sobie z ich zwalczaniem.
• Ekologia i środowisko – zanieczyszczenia, chemikalia, pestycydy i inne toksyny mogą osłabiać układ odpornościowy i wywoływać autoimmunizację.
• Hormony – zmiany hormonalne, np. u kobiet w ciąży czy podczas menopauzy, mogą wpływać na funkcjonowanie układu odpornościowego.
• Niewłaściwy styl życia – brak aktywności fizycznej, niedobór snu, palenie papierosów czy nadmierne spożycie alkoholu mogą zwiększać ryzyko chorób autoimmunologicznych.
• Niedobory witamin i minerałów – szczególnie witaminy D, selen czy cynk odgrywają ważną rolę w regulacji układu odpornościowego.
• Choroby jelit typu SIBO, zespół cieknącego jelita.
• Zatrucia metalami ciężkimi.

• Przyrost candidy – nadmierny rozwój drożdżaka Candida albicans może zakłócać równowagę w jelitach, prowadząc do stanu zapalnego, osłabienia układu odpornościowego i sprzyjać autoagresji. Czynniki sprzyjające to m.in. nadmiar cukrów, antybiotyki, stres, niedobory witamin i słaba dieta.

• Pasożyty – obecność różnych pasożytów w organizmie, takich jak lamblie, owsiki czy tasiemce, może osłabiać układ odpornościowy, wywoływać stany zapalne i prowadzić do różnych dolegliwości, w tym autoimmunologicznych. Pasożyty mogą także zakłócać pracę jelit i wpływać na wchłanianie składników odżywczych.

Nauki takie jak nutrigenetyka i nutrigenomika coraz mocniej potwierdzają, jak ogromny wpływ na nasze zdrowie ma to, co jemy. Dzięki nim wiemy, że odpowiednia dieta może wspierać nasze geny, pomagając zapobiegać chorobom i poprawiając samopoczucie. Jeśli ciebie lub kogoś z twpich bliskich dotknie choroba autoimmunologiczna dobrze, abyś wiedział co z tym zrobić i gdzie udać się po pomoc.

Czym jest dieta AIP?

Jest to zmodyfikowana dieta Paleo, spersonalizowana pod kątem dozwolonych i eliminowanych w zależności od indywidualnych tolerancji i reakcji organizmu. Zarówno dieta AIP jak i Paleo ma fazę eliminacyjną, ale w tej pierwszej chodzi o zminimalizowanie istnienia jakiegokolwiek antygenu, który mógłby wywoływac negatywne oddziaływanie. Dokładne wdrożenie AIP bardziej niż Paleo wymaga wskazówek i wsparcia dietetyka, ponieważ kluczowe jest prawidłowe przestrzeganie faz, aby zająć się indywidualnymi wrażliwościami pokarmowymi i problemami zdrowotnymi.  Ponadto faza eliminacyjna AIP jest bardziej rygorystyczna, z większą liczbą pokarmów wykluczonych niż dieta Paleo, w tym jaja, orzechy i nasiona, rośliny psiankowate, dodatki do żywności, rafinowane oleje, kawa i alkohol.

Po co wprowadzić AIP?

Celem AIP jest zmniejszenie stanu zapalnego, wsparcie zdrowia jelit i leczenie chorób autoimmunologicznych poprzez wyeliminowanie produktów spożywczych, które mogą wywoływać reakcje immunologiczne i zaostrzać objawy.

Zasady diety AIP

Program AIP dostarcza pożywnych, pełnowartościowych produktów spożywczych, ważnych dla regulacji odporności, homeostazy składników odżywczych, zdrowia jelit i regulacji hormonalnej. Obejmuje on trzy fazy: eliminację, ponowne wprowadzenie i utrzymanie diety.

Faza eliminacyjna

Wykluczamy:

• zboża

• rośliny strączkowe (fasola, soczewica, groch, bób, ciecierzyca, soja, orzeszki ziemne)

• psiankowate (ziemniaki, papryka, bakłażan, pomidor, pieprz, chili)

• orzechy i nasiona (brazylijskie, dynia łuskana, kasztany, orzechy laskowe, migdały, pekan, pini, pistacje, sezam, słonecznik, orzechy włoskie, nerkowce)

• nabiał

• jaja

• kawę i alkohol

• cukry rafinowane (cukier biały i brązowy, ciastka, ciasteczka, batoniki, czekolady, cukierki)

• produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy, glukozowy, oleje, żywność przetworzoną i zawierającą sztuczne dodatki jak barwniki

W tej fazie unika się również stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). 

Dieta AIP jest 100% bezglutenowa. Pamiętaj o czytaniu etykiet produktów nie tylko tych mogących zawierać gluten ale wszystkich - do pakowanych mięs i wędlin również dodają gluten. Zwróć uwagę na swoją kuchnie - powinna być wolna od resztek glutenu czyli chrupek, pieczywa, mąk, kawy zbożowej. Zboża bezglutenowe jak amarantus, grykę, kasze jaglaną wprowadza się po zakończeniu protokołu.

Podczas stosowania protokołu unikaj paczkowanego jedzenia, staraj się kupować produkty z dobrych sprawdzonych źródeł lub BIO bez zanieczyszczeń opryskami i antybiotykami.

Faza ponownego wprowadzania

Wprowadzamy do diety produkty wcześniej wykluczone obserwując reakcję organizmu. Pamiętaj, żeby wprowadzać produkty po kolei z przerwami, aby móc zidentyfikować produkty wywołujące problemy. Tutaj ważna jest metoda.

Ostatnia faza obejmuje przestrzeganie protokołu AIP (utrzymanie diety) zapewniającego zdrową dietę i zmniejszającego reakcję autoimmunologiczne.

Podczas stosowania diety spożywa się więcej substancji naturalnie występujących w produktach o działaniu przeciwzapalnym i przeciwnowotworowym jak beta-karoten, antocyjany, witamina A, witamina C.

Czy to działa?

Stosowanie AIP przez 10 tygodni u osób z Hashimoto poskutkowało zmniejszeniem objętości tarczycy i obniżeniem stężenia wolnej trójjodotyroniny (fT3 ) i wolnej tyroksyny (fT4 ). Jednocześnie zwiększyły się przeciwciała przeciwtarczycowe (anty-TPO), a stężenia hormonu tyreotropowego (TSH) spadły. Przestrzeganie AIP może pogarszać funkcje tarczycy, ale nie jest to jednoznaczne i wiele zależy od cech indywidualnych (nie każde badanie wykazywało pogorszenie u pacjentów).

W chorobie Leśniowskiego - Crohna następuje poprawa widoczna w badaniach endoskopowych. U osób z RZS zmęczenie, ból i sen uległy poprawie w 12 tygodniu stosowania diety.

W przypadku IBD wprowadzenie diety na 11 tygodni poskutkowało wejściem w remisję kliniczną i poprawę endoskopową w przeciwieństwie do markerów zapalnych (białko C-reaktywne, kalprotektyna kałowa), które pozostały niezmienione.

Po wprowadzeniu diety spada BMI czyli chudniemy. Zmniejszają się objawy towarzyszące chorobom jak:

• zaparcia

• wzdęcia

• biegunki

• gazy

• mdłości

• zmęczenie

• senność

• bóle głowy

• wypadanie włosów

• obniżona koncentracje

Wady diety AIP

Dieta ta może prowadzić do wystąpienia niedoborów kwasu foliowego, witaminy B12 i B2.

Wykluczenie zbóż może skutkować niedoborami witamin B1 , B2 i B3 , błonnika i żelaza, może utrudniać odpowiednie spożycie witaminy D i wapnia przez wykluczenie produktów mlecznych.

U pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna należy zwrócić szczególną uwagę na to, jaki odcinek jelita jest zmieniony chorobowo. Podobnie pacjenci z zespołami złego wchłaniania lub zwężeniami jelita krętego nie powinni stosować AIP ze względu na wysoką zawartość błonnika.

Oczywiście stopień niedoborów składników odżywczych w dużej mierze zależy od tego, ile produktów jest wykluczonych z diety danej osoby.

Ograniczenia

Nie powinny jej stosować osoby w ciąży i karmiące oraz z chorobami takimi jak: celiakia, niewydolność nerek i wątroby, miażdzyca, niedożywienie.

Choroby autoimmunologiczne są często ciężkie w akceptacji dla pacjentów bo wywierają wpływ na całe życie. Wymyszają zmianę stylu życia i bardziej świadome podejście do tego co trafia na talerz. Niektórzy decydują się na dietę bezglutenową, inni unikają laktozy, a jeszcze inni wybierają dietę paleo, aby zmniejszyć stan zapalny w organizmie. Ważne, aby dieta była dostosowana do Ciebie - nie u każdego istnieje realna potrzeba unikania konkretnych składników a zbyt restrykcyjna dieta emilimacyjna może doprowadzić do niedoborów w organizmie.  

Kluczem jest indywidualnie dopasowany plan żywieniowy oparty na protokole autoimmunologicznym, który tworzę specjalnie dla Ciebie – tak, aby wspierać Twój organizm i eliminować tylko to, co mu szkodzi.

Chętnie pomogę Ci opracować dietę, która będzie skuteczna i smaczna, dostosowana do Twoich potrzeb!

+48 507 628 143

Porozmawiajmy!

Copyright © 2025 Samanta Sandra Kuliś HOLISTIC NUTRITION - All Rights Reserved